Το προσφυγικό δράμα έχει την ορατή του πλευρά: εικόνες από καταυλισμούς, νεαροί πρόσφυγες που προσπαθούν να περάσουν τα σύνορα κοκ. Υπάρχει όμως και μια αόρατη (για τους περισσότερους) πλευρά του δράματος, αυτό που ονομάζω «αφανή δυστυχία». Αυτοί είναι οι
πρόσφυγες με αναπηρία. Δεν ξέρουμε καν πόσοι είναι! Δεν υπάρχει καμία συστηματική καταγραφή τους.
Σύμφωνα με τα διεθνή βιβλιογραφικά στοιχεία, στους προσφυγικούς πληθυσμούς πάνω από το 10%, πιθανώς και το 15% των ανθρώπων παρουσιάζουν μια σοβαρή αναπηρία. Δηλαδή στη χώρα μας είναι τουλάχιστον 5.500, αλλά ίσως να φτάνουν τις 7 ή 8.000, αριθμός πολύ πιθανός αν αναλογιστούμε τη σφοδρότητα του πολέμου από τον οποίο οι άνθρωποι αυτοί γλύτωσαν και την οδύσσεια για να φτάσουν στη χώρα μας. Το να είσαι πρόσφυγας είναι δυστυχία, το να είσαι και ανάπηρος είναι κατάρα: ακρωτηριασμένοι άνθρωποι, τυφλώσεις, κωφώσεις, παραπληγίες, απώλεια οφθαλμού, παιδιά με παραλυτικά σύνδρομα ή νοητική υστέρηση και πολλές περιπτώσεις μετά-τραυματικού στρες, είναι μόνο μερικές από τις περιπτώσεις αναπηρίας που αντιμετωπίζουμε.
Σήμερα όμως οι εντοπισμένοι πρόσφυγες με αναπηρία είναι μόνο περίπου 1.600 και με λιγοστά στοιχεία καταγραφής. Κανένας φορέας δεν ασχολείται ειδικά με αυτούς. Στη Σουηδία, χώρα με μικρότερο πληθυσμό από το δικό μας, που φιλοξενεί 200.000 πρόσφυγες, έχει ήδη θεσμοθετηθεί ειδική Υπηρεσία για τους πρόσφυγες με αναπηρία!
Έχοντας επίγνωση αυτής της κατάστασης, το Κοινωνικό ΕΚΑΒ ανέλαβε από το 2016 την πρωτοβουλία ενός προγράμματος ειδικά αφιερωμένο στους πρόσφυγες με αναπηρία. Χάρη στη στήριξη της Ύπατης Αρμοστείας, το πρόγραμμα, σχεδιασμένο για μια ελάχιστη διάρκεια 12 μηνών, ξεκίνησε στα τέλη 2017, χρηματοδοτούμενο από Ευρωπαϊκά κονδύλια.
Το πρόγραμμα αποσκοπεί στον εντοπισμό και την πλήρη καταγραφή του προβλήματος κάθε πρόσφυγα με αναπηρία, την παροχή άμεσης φροντίδας και τη διασύνδεση με το προνοιακό και υγειονομικό σύστημα της χώρας, καθώς και την εξασφάλιση της υλοποίησης του θεραπευτικού προγράμματος. Για την επίτευξη αυτών των στόχων, θα ήταν άτοπο να περιμένουμε οι πρόσφυγες με αναπηρία να καταφέρουν να έρθουν σε μας. Ο μόνος τρόπος είναι εμείς να πάμε σε αυτούς. Για το λόγο αυτό, το Κοινωνικό ΕΚΑΒ συγκρότησε δυο κινητές μονάδες, μια στην Αθήνα για την Αττική και την Κεντρική Ελλάδα, και μια στην Θεσσαλονίκη για την Βόρεια Ελλάδα. Οι Μονάδες απαρτίζονται από φυσιοθεραπευτή, ιατρό, ψυχολόγο, κοινωνικό λειτουργό και κυριολεκτικά «σαρώνουν» το πεδίο όπου βρίσκονται οι πρόσφυγες.
Μέσω του προγράμματος, έχουμε παράσχει φροντίδα σε πάνω από 300 πρόσφυγες με αναπηρία και έχουν πραγματοποιήσει, για την παρακολούθηση και την συνεχή φροντίδα τους, πάνω από 1500 επισκέψεις σε αυτούς. ‘Έχουμε τοποθετήσει τεχνητά μέλη, οφθαλμικές προθέσεις, ακουστικά βαρηκοΐας κλπ. Έχουμε φροντίσει παιδιά με παραπληγία ή παραλυτικές ασθένειες και προμηθεύουμε διάφορα βοηθήματα, όπως πατερίτσες, αναπηρικά αμαξίδια, νάρθηκες κλπ, που αλλάζουν ριζικά την καθημερινότητα αυτών των ανθρώπων.
Το πρόγραμμα ονομάστηκε «Θέτις», αναφορά στη θεότητα που έσωσε το μικρό ανάπηρο Ήφαιστο, που είχε πεταχτεί στη θάλασσα σαν άχρηστος, και έγινε μετά ένας δημιουργικός θεός. Πιστεύουμε ότι κάθε ζωή αξίζει και είναι χρέος μας να δώσουμε στον καθένα την ευκαιρία να το αποδείξει. Ας σημειώσουμε ότι το «Θέτις» είναι μέχρι σήμερα το μοναδικό πρόγραμμα φροντίδας ειδικά αφιερωμένο στους πρόσφυγες με αναπηρία. Για το πρόγραμμα αυτό έγινε μια αξιόλογη επένδυση για την ειδική κατάρτιση των μελών των Μονάδων και για τον αναγκαίο εξοπλισμό. Μέχρι εδώ μπορούμε να πούμε ότι τα πράγματα έγιναν όπως έπρεπε να γίνουν.
Τώρα όμως, με τη δραστική μείωση της χρηματοδότησης για την προστασία των προσφύγων από τους Ευρωπαϊκούς φορείς, το πρόγραμμα «Θέτις» κινδυνεύει να διακοπεί στον 6ο μήνα, από αιφνίδιο θάνατο! Ανεξάρτητα από το αμφίβολο τέλος της προσφυγικής κρίσης, σίγουρο είναι πως οι ανάγκες παραμένουν, ειδικά εκείνες που σχετίζονται με την «αφανή δυστυχία».
Καθοριστικό είναι το πρόγραμμα «Θέτις» να υλοποιηθεί όπως σχεδιάστηκε και εγκρίθηκε. Σπατάλη δεν είναι η ολοκλήρωσή του, αλλά η διακοπή του! Είναι σπατάλη της δουλειάς και της επένδυσης που χρειάστηκε για να στηθεί το πρόγραμμα. Σπατάλη είναι να στερηθούμε των αποτελεσμάτων, τώρα που το πρόγραμμα κυριολεκτικά τρέχει. Και πάνω απ’ όλα τίθεται το θέμα μιας αδικαιολόγητης διακοπής φροντίδας στους πρόσφυγες με αναπηρία. Τι αξιοπιστία θα έχουμε, τόσο η χώρα μας, όσο και η Ευρώπη, αν καταλήξουμε να τους πούμε, κυριολεκτικά από την μια μέρα στην άλλη: τέλειωσε, ξεχάστε μας!
Σκοπός αυτού άρθρου είναι να κινητοποιήσουμε. Να αποφύγουμε τις παράλογες συνέπειες μιας αλυσίδας διαδικασιών, όπου ο κάθε κρίκος υλοποιεί μια λειτουργία, χωρίς όμως να λαμβάνει υπόψη του το τελικό αποτέλεσμα. Λύσεις υπάρχουν. Αρκεί όλοι οι ενδιαφερόμενοι να θεωρήσουν ότι το τελικό αποτέλεσμα ανήκει σε όλους μας, συλλογικά. Η Ευρώπη να μην δείξει στους πρόσφυγες, ειδικά στους πιο ευάλωτους, ένα πρόσωπο παραλογισμού.
[Ο Οδυσσέας Βουδούρης είναι ιατρός χειρουργός και συντονιστής του προγράμματος «Θέτις»]
"Η Ύπατη Αρμοστεία απευθύνει επείγουσα έκκληση στην Ελλάδα για την αντιμετώπιση των συνθηκών υπερσυνωστισμού στα κέντρα υποδοχής στα νησιά του Αιγαίου.
